Wit linnepakke en teesakkies in servette: grepe uit Afrikaanse movie-geskiedenis

MY liewe vriend Manie van Rensburg het my hierdie storie vertel terwyl hy nog met ons was.
Ek en Manie het kennis gemaak by die opening van Terrence Malick se wonderlike rolprent Days of Heaven in die laat 1970's. Hy het sy gebruiklike wit linnepak aangehad en sy bruin skerppuntskoene. Nogal spiekeries. Die rolprent waarin ek die naamrol gespeel het, Charlie Word 'n Ster, is pas uitgereik en Manie was 'n gerekende naam in die filmbedryf.
Ek het nie mooi geweet wat om te maak van hierdie man in sy linnepak en skerppuntskoene nie. Maar toe sê hy iets en hy steel my hart met sy wrang humorsin: “As jy jou kaarte regspeel, het ek dalk vir jou 'n rol.”
Ek het uitgebars van die lag en van toe af was ons vriende.
’n Ander gerekende naam in ons filmbedryf was Tommie Meyer. Hy was die vervaardiger van baie Afrikaanse rolprente, waaronder Hoor My Lied (1967), die eerste Afrikaanse rolprent wat meer as R1 miljoen verdien het.
Die Springbok
Hy was veral bekend vir 'n omstrede rolprent, Die Springbok (1976), wat die verhaal was van ’n bruin man, Attie Louw, wat hom as wit voorgedoen het en aan die Universiteit van Pretoria studeer het. Tukkies het Tommie hof toe gesleep, maar die saak verloor. In die daaropvolgende jare het hy rolprente soos 'n Seder val in Waterkloof en Die Winter van 14 Julie die lig laat sien. Hy het in een van daardie Afrikaner-enklaves in Gauteng – Verwoerdburg of Benoni – gewoon.
Manie het later bekend geword as draaiboekskrywer en rolprent- en TV-regisseur (wie kan ooit sy Verspeelde Lente vergeet?), maar aan die begin van sy loopbaan moes hy hard werk om ’n voet in die deur te kry. So wou hy 'n idee vir 'n rolprent aan Tommie voorstel. Toe hy eendag 'n oproep van Tommie kry met die uitnodiging om die idee verder te bespreek – “Manie, ons moet praat!" – was Manie opgewonde.
Tommie het hom genooi om een Sondagoggend ná kerk te kom gesels. 
Op die vasgestelde tyd het Manie by Tommie se huis in die Afrikaner-voorstad opgedaag. In die tuin het hy twee ietwat verwese kaalvoettieners met sproetgesigte gesien wat hom aan weeskinders laat dink het.
Manie vra of dit Tommie Meyer se huis is. “Ja, bevestig hulle, “maar Pa is in die bus."
Hulle het Manie na die agterplaas gelei waar 'n dubbeldekkerbus gestaan ​​het. “Pa is daar bo." Hulle het na die boonste dek gewys waar hul pa gesit het.
Manie het die trappe na bo geklim waar Tommie hom hartlik gegroet het, maar hy het nie opgestaan nie, net sy dun nek omgedraai om te groet. Dit was enkelsitplekke, so Manie, onseker of hy voor of agter Tommie moet gaan sit, het besluit om agter die filmmaker te sit. Dit was meer eerbiedig.
Die naaste ding aan ’n skilpad
Ek moet beskryf hoe Tommie Meyer se nek lyk, want ek het hom later leer ken. Dit was die naaste ding aan 'n skilpad wat ek ooit ontmoet het. Uit die kraag van sy hemp het sy verrimpelde nek uitgetoring. Die kop wat op hierdie geplooide stingel gesit het, het heeltemal uit proporsie gelyk op die skraal nek.
Tommie was in 'n diep meditatiewe toestand, so Manie wou nie opdringerig wees nie. Hy het dus stilgesit en na die agterkant van Tommie se kop gekyk. Tommie was besig om sy bus te bepeins, maar meer spesifiek hoe hy “hierdie winskoop” kon omskep in 'n ordentlike wins. Al mymerend het hy oor sy bus aangegaan.
Manie het gewonder wanneer hulle by sy rolprent-idee sou uitkom, maar as jy jonk is en 'n nuweling, luister jy na enigiets, selfs hoe 'n iemand beplan om 'n dubbeldekkerbus te verkoop.
Toe verskyn Tommie se vrou en skree van onder af dat dit tyd is vir middagete. Tommie het omgedraai, na Manie gekyk, en gesê: “Wel, Manie, aangesien jy nou hier is, kan jy net sowel saam met ons eet."
Heel uit die veld geslaan is Manie agter Tommie aan met die trap af oor die grasperk na die kombuis waar middagete voorgesit is.
Vier porsies vir vyf
Middagete het bestaan ​​uit vis en skyfies wat by die viswinkel gekoop is en wat in koerantpapier toegedraai was: vier porsies, twee vir die ouers en twee vir die seuns. Maar nou was daar vyf aan tafel. Geen probleem nie. Tommie het sy slagmes uitgehaal en elke porsie vis netjies verdeel sodat Manie nou ongeveer die grootte van die ander porsies gehad het. Hy het dieselfde gedoen met die tjips.
Toe alles op is, het Tommie gevra: “Ma, is daar poeding?”
“Ja," antwoord Ma, “daar is vrugte."
Ma het vier piesangs voorgesit, een vir elke familielid. Maar hier’s mos nou vyf mense. Weer was dit geen probleem vir Tommie Meyer nie. Hy het opgestaan, sy slagmes gevat en ’n stuk van elke piesang afgesny sodat elkeen nou 'n gelyke porsie gehad het.
Indien Manie nog gewonder wanneer hy sy “wonderlike idee” vir ’n rolprent sou bespreek, het hy besef dit gaan nie gebeur nie toe Tommie aankondig dat dit tyd was vir hom en sy vrou se middagslapie. Dit was duidelik tyd vir hom om te loop.
Ek het nagelaat om te noem dat Tommie 'n miljoenêr was. In die 1970's was een rand gelykstaande aan een dollar, dus was Tommie Meyer 'n uiters welgestelde man.
Ek het begrip vir ​​wat Manie my vertel het, want ek het my eie vreemde ervaring met Tommie Meyer gehad.
Bloem toe in ’n PorscheNadat ek die hoofrol in Dirk de Villiers se rolprent Charlie Word 'n Ster gespeel het, was dit tyd om die rolprent te bemark. Vir dié doel het ek saam met Tommie Bloemfontein toe gery vir die première.Om een ​​of ander rede wat ek nie kon verstaan ​​nie, het Tommie daarop aangedring dat ek sy Porsche, wat 'n outomatiese motor was, bestuur.Ek het nog nooit tevore 'n outomatiese motor bestuur nie, so dit was vir my 'n beproewing om oor die vlaktes van die Oranje-Vrystaat te ry. Dit was egter nie net die subtiliteite van 'n outomatiese Porsche wat my verwar het nie, maar ook die feit dat Tommie nie sy lelike rooi das geknoop het nie, maar dit oormekaar gevou het, amper soos 'n waterval.Ek het later iemand gevra wat dit beteken en hy het gesê die das is so gedra en nie geknoop nie om te sorg dat dit nie verweer nie.In Bloemfontein het ons aangedoen by die stad se enigste vyfsterhotel, die Bloemfonteinse Son, of wat dit ook al destyds genoem is.
Die kelnerin het ons bestellings geneem. Ek het cappuccino bestel en Tommie het tot my verbasing kookwater in 'n koppie bestel. Toe die kelnerin terugkom, het ek verstaan ​​hoekom: Tommie het uit sy baadjiesak 'n teesakkie te voorskyn gebring en in die koppie kookwater gedoop om te laat trek. Nog verrassender was die feit dat hy toe ons loop, 'n servetjie geneem het waarin hy sy teesakkie versigtig toegedraai en dit terug in sy baadjiesak gesit het.
Toe ek dit 'n paar jaar later aan 'n baie ouer vriend vertel het, het hy vir my gesê hierdie soort gedrag was nie ongewoon onder die Afrikaner-nouveau-rykes nie. Hulle het in die uiterste armoede grootgeword. (Tommie het self in die Depressiejare grootgeword.)
Maar om hierdie vreemde, maar verhelderende ervaring af te sluit:Ek was regtig nie 'n uitgeknipte akteur nie, maar hier is ek na Bloemfontein se hoofwinkelsentrum gestuur. Daar was 'n kompetisie aan die gang waarvan ek die middelpunt was: Enigeen wat die ster van Charlie Word 'n Ster herken, sou twee gratis kaartjies ontvang. “Gratis, mense, absoluut gratis!”Niemand het my herken nie. Die aankondiger het voortgegaan, harder, dringender as vantevore: “Enigeen wat hom herken ... hy is hier tussen ons!" Nog niks.Ek het 'n bietjie desperaat begin voel, en die toneel uit Graham Greene se Brighton Rock onthou waar die protagonis op die promenade rondloop en wag om herken te word. (Die besonderhede ontgaan my, maar as ek reg onthou, het hy ink aan sy vingers gehad en daar was rampokkers op sy spoor.) In elk geval, op en af ​​op die roltrap het ek gery. Toe ek weer ’n slag boontoe ry, het 'n ongewone gesig my ingewag.Voor my oë het die aantreklikste meisie uit my skooljare opgedoem. Eers haar hare, toe haar nek. Ek het gewonder hoekom sy heeltyd afkyk. Toe eers sien ek sy is besig om met 'n dwerg te gesels.Inderdaad, dit was Ingrid, die suster van Laurika Rauch. Dit was 'n ongewone manier om ná 12 jaar in haar vas te loop.“O," het sy gesê, “wat maak jy hier?"Ek kon haar dieselfde gevra het.“Ek wag dat iemand my herken,” het ek verleë gesê.Die stem oor die interkom het onstuitbaar voortgebabbel. “As jy die ster van Charlie Word 'n Ster herken ...”“Um ... ” het ek gesê. “Ek is die ster van Charlie Word 'n Ster."“O,” het sy gewoon gesê en my voorgestel aan die dwerg.Ná 'n tydjie het ek die winkelsentrum verlaat sonder dat iemand my herken het. En iewers in 'n hotel het Tommie Meyer nog 'n teesakkie in 'n servet toegevou en in sy baadjiesak gedruk.
Filmmakers met murg in hul pype 
Toe die tegnologie nog analoog was, moes elke man of vrou in die filmbedryf hul storie ken. Jy het net een kans gehad met jou opname, soms darem meer, maar film was duur en jy kon nie 'n toneel oor en oor skiet nie.
Die Afrikaanse rolprentbaanbrekers moes boonop hare op hul tande hê, want veral in die 1960's en 1970's het hulle gereeld met die sensuurraad koppe gestamp.
Tommie Meyer se storie, en die bohaai en hofsaak rondom Die Springbok, is reeds hier vertel. Ander groot name kom by mens op, soos dié van Jans Rautenbach, wat reeds in 1968 met Suid-Afrika se eerste politieke riller, Die Kandidaat, die apartheidsregering ontstig het, en in 1969 nog meer gewaag het met Katrina.
Katinka Heyns het wat 20 jaar later, met Jans se aanmoediging, haar plek in die manswêreld oopgeskop het as regisseur van Fiela se Kind. (Sy is voorgespring deur die merkwaardige Truida Pohl, wat reeds in 1962 regisseur én vervaardiger van Man in die Donker was.)
Koos Roets, met wie Katinka 'n ruk lank getroud was, was Jans se kameraman en later 'n invloedryke en veelbekroonde regisseur van onder meer Faan se Trein en Pawpaw vir My Darling. Dan was daar natuurlik die onvergeetlike Jamie Uys wat met Beautiful People (1974) en The Gods Must Be Crazy (1980) oorsese gehore bereik en internasionale pryse losgeslaan het; en Emil Nofal, vervaardiger van die rolprente waarmee Jans die sensuurraad so omgekrap het.
Emil het in 1952 die Amerikaanse countrysanger Jim Reeves (wat in Suid-Afrika meer aftrek gekry het as Elvis) die hoofrol laat vertolk in Kimberley Jim. Dit was Reeves se eerste en laaste silwerdoekverskyning: Hy is voor die rolprent uitgereik is in 'n vliegongeluk dood.
Boksburg het nie net vir Charlize opgelewer nie. Dis ook waar Jamie Uys, Jans Rautenbach, Jan Scholtz én Tommie Meyer al vier aan die Hoërskool Voortrekker skoolgegaan het.
Jan Scholtz was 'n bedrywige draaiboekskrywer, regisseur en vervaardiger wat later as romanskrywer naam gemaak het. Manie, wat sy loopbaan by Jan se Kavalier Films begin het, het erkenning geniet as 'n eiesoortige en veelsydige rolprentregisseur, maar dis veral vir sy bydrae tot die televisiebedryf met gewilde reekse soos Willem en Verspeelde Lente (wat deur Johan van Jaarsveld geskryf is) dat ons hom dankbaar moet wees. Kort ná 'n ongeluk wat hom in 'n rolstoel en in konstante pyn gelaat het, is hy op 48 weens selfdood oorlede.
Destyds se filmmakers moes murg in hul pype gehad het, soos die lang en avontuurlike loopbaan van die onstuitbare en befoeterde Dirk de Villiers getuig.
(Hy het My Broer se Bril en die TV-reeks Arende as van sy beste werk beskou.) Dit was 'n wilde rit tussen skatryk en bankrot, met draaie in Malta, waar hy in hegtenis geneem is, in Cannes, waar hy R10,000 losgedobbel en geblaas het, en in New York, waar hy saam met Eroll Flynn in 'n kroeg in Broadway dronk geword het.
In 'n onderhoud kort voor sy dood op die ouderdom van 85 het Dirk die mening uitgespreek dat Flynn 'n “moerse nice ou” was.
Hierdie artikel is opgedateer op 17 Mei 2019. 'n Vorige weergawe het gesê dat Katinka Heyns die hoofrol in Katrina gespeel het. Die rol van Katrina is gespeel deur Jill Kirkland.