Max du Preez | Die Taalmonument hoort in die Bo-Kaap
Die Taalmonument hoort nie in die Paarl nie, dit hoort in die Bo-Kaap, het die bekende navorser oor die wortels van Afrikaans, Achmat Davids, in 1995 in 'n dokumentêre film gesê wat ek oor die monument gemaak het.
Ek is erg afgeransel oor die film wat op die SAUK gewys is, selfs in 'n debat in die parlement. Van die Demokratiese Party, soos dit toe was, tot by die verregses is ek as 'n verraaier, verloopte en algemene skurk uitgemaak. Dis dalk alles waar, maar nie weens die redes wat hulle verskaf het nie.
Die episode het dié week weer by my opgekom toe ek na 'n praatjie oor die herkoms van my moedertaal in die moskee in Simonstad luister. Die geleentheid was die plaaslike bekendstelling van 'n opgedateerde weergawe van Davids se boek, nou met die titel The Arabic-Afrikaans Writing Tradition.
Davids was natuurlik reg. Die Bo-Kaap was die plek waar die slawe, meestal Moslems, die Nederlands van die kolonialiste vervorm, vereenvoudig en ander elemente ingevoeg het wat later Afrikaans genoem is.
Dit word nie meer betwis nie dat die eerste gedrukte weergawe van Afrikaans in Arabiese skrif gepubliseer is. Dié vroeë vorm van Afrikaans was die spreektaal in die moskees en Moslemskole aan die Kaap toe die wittes nog op korrekte Nederlands aangedring het.
Maar die taal het haar nie laat stuit nie, en gegroei. En toe die wit mense dit begin agterkom en meer en meer mense die verbasterde Nederlands begin gebruik, het hulle dit gekaap. Eers was daar die Eerste Taalbeweging in 1874 en toe die Genootskap van Regte Afrikaners kort daarna. In die eerste dekades van die 20ste eeu was daar pogings om die taal weer te “suiwer” en om rigiede spelreëls en woordelyste saam te stel.
Hier is nie genoeg plek om dié verwikkelinge genuanseerd te bespreek nie, maar ek wil die opmerking maak dat die weerstand teen die organiese Afrikaans wat in die Kaap ontstaan het, deels 'n ras-, deels 'n klas- en deels 'n godsdienstige basis gehad het.
Ware Afrikaners was Christene, nie “Slamse” nie. Afrikaans is as werktuig van Afrikaner-nasionalisme, Afrikaner- Christelike nasionalisme, gekaap. En die taal Afrikaans het 'n duur prys daarvoor betaal.
Vandag nog is die voorste organisasies wat vir Afrikaans veg, eksplisiet Christelik. Soos Solidariteit, AfriForum, die FAK en ander: ons is Christene en ons veg vir Afrikaans. Ek sien selfs die nuwe voorsitter van die konvokasie van die Universiteit Stellenbosch, Theo de Jager, verklaar uitdruklik dat hy 'n gelowige Christen is.
Dit is natuurlik goed en mooi om by jou geloof te staan, maar nie as jy dit deel van jou identiteit maak en jy is in 'n gesagsposisie in 'n sekulêre samelewing nie.
Die grootste Afrikaanse radiostasie, RSG, is erg Christelik, met 'n klein agtervenstertjie vir Islam.
En die Moslems van die Kaap en elders het in reaksie mettertyd meer en meer verengels. Wat 'n verlies vir ons taal.
Ons Afrikaanssprekendes is almal armer vir so lank as wat die taalbulle se aktivisme op 'n verdraaiing van die geskiedenis gebou is.
Daar was geen punt in die geskiedenis waar Afrikaans meestal deur wit mense gepraat is nie. Vandag is amper twee-derdes van Afrikaanssprekendes nie wit nie.
Maar steeds kraai ons wit Afrikaners koning oor ons taal.
Om kommentaar te lewer op hierdie artikel, registreer (dis vinnig en gratis) of meld aan.
Lees eers Vrye Weekblad se Kommentaarbeleid voor jy kommentaar lewer.