Hoe om Khoisan-herlewing te verstaan

WAT beteken dit vir ’n “uitgestorwe volk” om hulleself polities, ekonomies en kultureel te herstel? Wie bepaal hulle veronderstelde uitwissing en hoe word hierdie opvatting uitgedaag? Hoe en hoekom laat “herleef” mense ’n sogenaamde vergete verlede op soek na identiteit, erkenning en herstelling? Waar kom so ’n beweging vandaan en watter soort volgelinge lok dit? En hoekom, bowenal, speel “inheemsheid” (Engels: indigeneity) so ’n prominente rol?

Hierdie vrae vorm die kern van my boek, Khoisan Consciousness: An Ethnography of Emic Histories and Indigenous Revivalism in Post-Apartheid Cape Town (https://brill.com/display/title/62153) (in 2022 gepubliseer deur Brill). Die oorsprong van die benaming Khoisan is kontroversieel, maar dit word algemeen gebruik met verwysing na die Kaapse Khoi-, San-, Griekwa-, Korana- en Nama- etniese groepe met die oudste voetspoor in Suider-Afrika, insluitende deur baie van die betrokke mense.

Ondanks verbete weerstand is die Khoisan van die middel van die 17de eeu af onteien. Hul kultuur, taal en bestaanswyses is onderdruk namate hulle in die koloniale samelewing opgeneem is. Gedurende apartheid is die Khoisan as “kleurlinge” geklassifiseer naas verskeie ander gerassifiseerde groepe, wat die hardnekkige mite van hulle skynbare uitsterwing bevestig. “Kleurling” het neerhalende konnotasies van verbastering, maar baie het die etiket mettertyd geïnternaliseer of herdink. Die meeste individue met ’n Khoisan-afkoms identifiseer trouens steeds as “kleurling” en die “oorblywende” Khoisan word dikwels beskou as mense wat “teruggryp na die Steentydperk” en in die Kalahari-woestyn woon...